gazteluak | Euskal Herria liburuak

Erdi Aroko gatazka bortitzek ondorio bitxia laga zuten: gure mendi kaskoak gaztelu eta dorreekin bete ziren. Mota guztietako mendiak baliatu zituzten, mendixka estrategikoak zein labar helezinak. Horietako batzuk zutik diraute. Euskal Herria Liburuak bildumako liburu berriak, Rutas montañeras a castillos medievales alegia. Egileak, Esther Merinok alegia, mendira jotzeko gonbidatu gaitu, ohi bezala naturaz gozatzeaz gain, historiaren lorratzak bertatik bertara ikustera.

Esther Merinok hogeita bost mendi igoera proposatu dizkigu, beste horrenbeste gaztelura. Gaztelu horiek mendi gainean altxatzen dira, hala haitz tentetan nola muino xumetan edo mendigune basatienetan. Besteak beste, Lapoblación, Jentilbaratza, San León edo Untzueta mendietara igoko gara. Gailurretan Erdi Aroko gaztelu zaharrak dauzkagu zain, denboraren joanari zutik eutsi dioten Astulez, Lanos eta Portilla kasu. Beste batzuk, azkenaldion induskatu eta agerian gelditu dira, hala nola Irulegi, Gerga edo Elo. Eta badira erorita eta ahaztuta dautzanak, ingurutik igaro eta dakienak bakarrik igarriko dituenak, Astxiki, Irurita edo Toro adibidez. Igoera hauetan mendi ibilbide kitzikagarriak eginez Erdi Aroko historia bortitza ezagutuko dugu.

Esther Merino mendizale aditua da, Pyrenaica aldizkariko eta beste hedabide batzuetako kolaboratzailea. Iñaki Sagredo ikerlariak sarrera historikoa idatzi du.

EH23 CASTROS_MTDOazal Iraganaldiak agerian ikusten den baino aztarna sakoanagoa laga du gure paisaian. Egia da gaur egungo produkzio sistemak inposatu digun lur azalaren okupazioak erabateko aldaketa eragin duela, askotan atzera bueltarik gabe. Baina oraindik bada, esate baterako, gure mendietako lehenengo bizilagunen lorratz ugari. Horietako batzuen berezitasuna da tontorretan daudela, goiengo erpinean irmo atxikita. Beharbada aztarna horien gainetik igaro gara, tipi-tapa, mendi buelta eginez, eta ohartu ere ez gara egin. Prehistoriako kastroak dira horiek, antzinako irun edo gaztelu-zaharrak, Burdin Aroan eraikitako herri harresituak. Eurak dira, hain zuzen, Santiago Yanizen “Excursiones a castros, fortificaciones y recintos de guerra” liburu berriko protagonistak.

Orotara 40 txango atondu dizkigu Yanizek, Euskal Herri osoan zehar banatutako 40 mendira. Ibilbide gehienetan mendi tontorrean daukagu zain duela 2.500 urte baino gehiago eraikitako eremu gotorra, Beste kasu batzuetan harresiak berriagoak dira, baina beti mendi, hegi eta muino estrategikoetan altxatuta.

Txango bakoitzak ibibidearen deskribapena, mapa, datu praktikoak eta historiari dagozkion jakingarriak bildu ditu. Gainera, Santiago Yanizen argazkiek, gotorlekuen gaineko informazioa ez ezik, sekula ikusi gabeko ikuspegiak eskaintzen dizkigute, euretarik asko dronen bidez eginda daude eta.

Laburbilduz, Euskal Herria saileko liburu berri honek plazer bikoitza dakarkigu: etxean lasai-lasai irakurri lehenengo eta kultura eta natura uztartuz mendira jo gero. Ondo ibili!

This slideshow requires JavaScript.