Harri zahar hutsak izango dira askorentzat. Baina bere gorenean ikusi izan balituzte ez zuten horrela pentsatuko. III. mendeko autobideak izan ziren, Erdi Aroko etorbideak, XVIII. mendeko autopistak. Gaur zati labur batzuk baino ez ditugu aurkituko, sarritan erdi ezkutaturik, beste askotan desitxuratuta edo zeharo aldatuta. Baina oraindik ere plazer hutsa da lauza higatu horietatik tipi-tapa ibiltzea, mendian gora igotzea edo naturan barneratzea. Eta zeintzuk ote dira? Non daude? Lerroon azpian “Rutas por calzadas y viejos caminos” liburuko txango zerrenda daukazue (egin klik irudiaren gainean handiago ikusteko).

Gu noiz joango begira daude, beraz, erromatar galtzadak (Berrotzakoa edo Deierriko Garisoaingoak kasu), Erdi Aroko bidarriak (Ziortzara igotzen dena, adibidez), meatzarien eta artzainen behialako bideak (Arritzaga edo Intzolakoak), Arabako posta bide zaharra edo mendietan gora eta behera eginez bailarak lotzen zituzten galtzada ahaztuak (Berraona, Urbasa…). Horietan barrena abiatzen garenean zirrara sentituko dugu ezinbestean, gure oinpeko harri zahar horien gainetik azken bi mila urteetako historia isuri delako.